Het eerste slachtoffer van de bezuinigingen in Zuidplas is gevallen. Nota bene de man die de financiële problemen juist te lijf moest gaan en ook het zware dossier Zuidplaspolder op zijn bordje had, wethouder Henk van der Torn, werd door zijn eigen VVD-fractie in een onmogelijk parket gebracht en zag zich genoodzaakt zijn biezen te pakken.
Als enige wethouder vond hij een OZB-verhoging van tien procent ‘wenselijk’, terwijl de rest van het college de lastenverhoging ‘noodzakelijk’ vond om de begroting rond te krijgen. Een politiek woordenspelletje dat na uren vergaderen de essentie was. Normaliter als een wethouder iets ‘wenselijk’ vindt, is dat vaak genoeg om een coalitie in zijn geheel mee te krijgen. Maar bij een verkiezingsthema pur sang, de Onroerend Zaak Belasting, gelden ineens heel andere normen. Zuidplas moet tien miljoen euro bezuinigen en de coalitie klapt op een paar tientjes extra kosten voor de gemiddelde burger en een paar honderdjes extra voor de gemiddelde ondernemer. Omgerekend voor de burger twee biertjes per maand, voor de ondernemer pak-em-beet het lidmaatschap van een ondernemersvereniging.
In mijn ogen is de onnodige val van Van der Torn vooral te wijten aan zijn eigen VVD-fractie. Ook vind ik het een misser van jewelste van de hele coalitie, dat zij dit niet heeft weten te voorkomen. Toen het gebeurde, afgelopen week, moest ik ineens weer aan de Eendragtspolder denken…
Want dat gebeurt ons geen tweede keer, moet de VVD-fractie precies een jaar geleden hebben gedacht. In de politieke arena stond toen de toekomst van de Eendragtspolder in Zevenhuizen op het spel en de VVD-fractie was hopeloos verdeeld. De christelijke partijen in de coalitie, CDA en ChristenUnie/SGP, wilden toestaan dat een aantal tuinders (lees: achterban) daar hun kassen konden inruilen voor 32 woningen. VVD’er Jacco Vroegop, Zevenhuizenaar, was mordicus tegen en de rook kwam uit zijn oren toen een aantal fractiegenoten van hem juist vóór waren en met de coalitie mee stemden. Vroegop had het even helemaal gehad met de politiek.
Niet veel later besloot fractievoorzitter van de VVD, Jos Beekman, Moordrechtse, het een tikkie rustiger aan te doen. Ik vind Beekman een aardige dame die veel doet voor Moordrecht en ik geloof het als ze zegt dat ze tijd nodig had voor privézaken, maar ik durf te stellen dat ze de stap ook nam omdat ze geen harde politica is en misschien net iets te licht is om de pittige VVD-fractie te leiden. Ze gaf de voorzittershamer over aan Jan Hordijk, de goedgebekte stemmentrekker uit de Nieuwerkerkse stal. Hordijk vond al die drukte over de Eendragtspolder een hoop gedoe om eigenlijk niets, zei hij mij destijds.
Wat hij geen gedoe vindt, is de Onroerend Zaak Belasting. Hij verbond zijn lot aan het laag houden van de OZB. ‘Wat moet ik doen als mijn wethouder Van der Torn de OZB wél wil verhogen?’, moet hij regelmatig hebben gedacht.
In de Eendragtpolder had Jacco Vroegop een nederlaag geleden en was de VVD loyaal aan de christelijke partijen in de coalitie. Vorige week besloten Vroegop en consorten om niets, maar dan ook helemaal niets meer toe te geven aan de christelijke hoek van de coalitie. Iedereen beseft dat het financieel zwaar weer is, elke burger wordt getroffen, maar de VVD wilde geen promille toegeven aan OZB-verhoging. De sfeer op Twitter was te snijden. Verwijten over en weer, op deze digitale schaduwraad.
Persoonlijk had ik de verwachting dat er wel een compromisje van drie of vier procent verhoging uit zou komen, waar de VVD dan wel een verhaal bij zou hebben. Ik had een Moordrecht-scenario in mijn hoofd. Daarmee bedoel ik dat koste wat kost de coalitie zou moeten blijven zitten, zoals het de jaren voor de fusie in het dorpje ging. Daar vlogen de vonken soms door de politieke ‘smidse’, maar de wethouders bleven op hun post. Wat er ook gebeurde. Dat had, naast angst voor een wethouders-estafette zoals rond de eeuwwiseling, één allesoverstijgende reden: vrees voor de provincie. De Provincie! Want o wee als zou blijken dat er geen ‘bestuurskracht’ was… Dat magische woord is altijd reden voor de provincie om gemeenten te herindelen. Moordrecht wilde zijn hachje redden door te laten zien: kijk, we hebben een stabiel bestuur! Uiteindelijk ging het dorp toch op in een fusie, niet met Gouda maar met ‘het westen’.
Ik ben benieuwd hoe het allemaal afloopt. Wat kan de VVD doen in de oppositie, behalve controleren of het zelfgemaakte beleid wordt uitgevoerd? Hoe gaat de partij om met het feit dat de eigen achterban het OZB-standpunt een stap te ver vindt, gezien een poll op de VVD-site? Hoe gaat de PvdA haar rol invullen met de christelijke mannenbroeders (en één vrouw) in de coalitie? Nu zijn hun drie stemmetjes ineens wél belangrijk om een meerderheid te halen. Terwijl de PvdA in 2009 toch écht de grote verliezer van de verkiezingen was en bij wijze van wonder (of de veiligheid van de oude politiek) wel in de coalitie welkom was. Met een oppositie van dertien tegen een coalitie van veertien stemmen wordt het sowieso vaak spannend. Geluk voor de resterende coalitie is dat D66 zich zeer constructief en inhoudelijk opstelt en resultaat haalt, daar waar het Trots-tweetal en de SP-eenling vooral rommelen in de marge.
En waar ik misschien wel het meest benieuwd naar ben: wat vindt mijnheer Jan Franssen, Commissaris der Koningin met een voorliefde voor grootschaligheid, er allemaal van?
Nog één laatste opmerking. Van der Torn had financien en Zuidplaspolder in zijn portefeuille. Wethouder Verbeek (CDA) heeft in Nieuwerkerk financien gedaan. Wethouder Bosman (CU/SGP) weet wel iets van de Zuidplaspolder. Zouden zij de buit verdelen? Of wordt er een nieuwe man (of vrouw?) bijgehaald. Ik vrees dat Tamara Venrooy er niet voor terugkeert uit Den Haag.
